 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Urządzenia łącznościSpis treści:1. Informacje ogólne 2. Łączność telefoniczna 3. Łączność radiowa 4. GSM-R 1. Informacje ogólneProwadzenie ruchu kolejowego wymaga sprawnego i niezawodnego systemu łączności do komunikowania się pomiędzy poszczególnymi posterunkami technicznymi, drużynami pociągowymi i innymi pracownikami. Dyżurny ruchu na swoim stanowisku ma do dyspozycji najczęściej następujące rodzaje sieci łączności[12]:
Telefoniczna łączność ruchowa jest wydzieloną siecią zapewniającą bezpośrednie połączenia pomiędzy posterunkami technicznymi biorącymi udział w prowadzeniu ruchu. Do przekazywania informacji pomiędzy dyżurnymi ruchu a dyspozytorem liniowym służy łączność dyspozytorska, składająca się z obwodów obejmujących poszczególne odcinki dyspozytorskie. Sieć łączności telefonicznej ogólnoeksploatacyjnej obejmuje całe przedsiębiorstwo PKP i jest połączona z siecią publiczną. Radiołączność pozwala na bezprzewodową komunikację pomiędzy personelem ruchu, drużynami pociągowymi i pracownikami wyposażonymi w radiotelefony przenośne. 2. Łączność telefonicznaPodstawowym rodzajem łączności wykorzystywanym na stanowiskach związanych z prowadzeniem ruchu kolejowego jest telefoniczna łączność ruchowa. Charakteryzuje się ona bezpośrednimi łączami pomiędzy aparatami abonentów i natychmiastowym zestawianiem połączeń. Możliwe są trwałe połączenia dwóch aparatów lub łącza z wieloma aparatami przyłączonymi równolegle do pary przewodów[7]. Przykład sieci ruchowej na posterunku zapowiadawczym przedstawiono na rys. 1.  Rys. 1. Przykład sieci ruchowej Ze względu na pełnioną funkcję, wyróżnić można łącza:
Najprostszym aparatem telefonicznym stosowanym w sieciach łączności ruchowej jest aparat MB typu kolejowego, gdzie MB oznacza sposób zasilania - z miejscowej baterii. Wywołanie abonenta z aparatu MB dokonywane jest induktorem z korbką, a sygnalizowane jest dzwonkiem. W łączach, do których przyłączonych jest wielu abonentów, do rozróżnienia wywołań stosowane mogą być sygnały dzwonkowe i znaki wywoławcze będące kombinacjami krótkich i długich dźwięków, uzyskiwane poprzez odpowiedni sposób kręcenia korbką induktora.
Jeżeli na danym stanowisku zakończona jest większa liczba łączy, zamiast oddzielnych aparatów stosowana jest centralka dyspozycyjna. Na PKP powszechnie stosowane są centralki dyspozycyjne typu KTE, występujące w wersjach KTE 10 i KTE 20 jednostanowiskowych oraz KTE 20, KTE 30 dwustanowiskowych. Centralka typu KTE składa się z pulpitu manipulacyjnego, służącego do wyboru łącza oraz sygnalizacji wywołań, głośnika/mikrofonu, rozdzielnika naściennego oraz szafy aparaturowej[7]. Obecnie centralki dyspozycyjne KTE zastępowane są nowszymi rozwiązaniami opartymi na technice komputerowej, do których należy np. System Łączności Kolejowej SLK[8].  b)  Fot. 2. Centralka dyspozycyjna: a) KTE-30, b) SLK  Do łączności dyżurnych ruchu z dyspozytorem liniowym początkowo wykorzystywane były sieci z aparatami typu MB, jednak rozwiązanie to było uciążliwe w użytkowaniu. W ich miejsce wprowadzono łączność selektorową opartą o system SELTON. Sieci łączności selektorowej są sieciami o układzie liniowym, do których włączane są aparaty telefoniczne dyżurnych ruchu danego odcinka dyspozytorskiego. Wywołanie wybranego dyżurnego ruchu przez dyspozytora polega na wysłaniu sygnału prądu przemiennego o określonej częstotliwości, możliwe są również wywołania grupowe[7]. 3. Łączność radiowaNa PKP od 1972 r.[6] stosowany jest analogowy, simpleksowy (umożliwiający w danym momencie tylko nadawanie albo odbiór) system radiołączności, pracujący na częstotliwościach 150-156 MHz[2]. W zakresie tym wyznaczonych jest 7 częstotliwości sieci pociągowej, przeznaczonych do komunikowania się z drużynami pociągowymi na określonych liniach kolejowych, a także częstotliwości drogowe i utrzymania, manewrowe, ratunkowe itp.[3] W sieci pociągowej stosowane są radiotelefony z wywołaniem selektywnym. Wywołanie selektywne polega na wysłaniu sygnału wywołania selektywnego w postaci tonu o częstotliwości odpowiadającej danej grupie abonentów, a następnie wywołaniu głosowym abonenta. Sygnał wywołania selektywnego powoduje odblokowanie odbioru w radiotelefonach ustawionych na pracę w danej grupie. Wyróżniane są dwie grupy abonentów: do pierwszej należą maszyniści, drużyny konduktorskie i pracownicy dokonujący obchodu torów, do drugiej dyżurni ruchu oraz stanowiska terminalowe urządzeń detekcji stanów awaryjnych taboru[5]. Stosowany jest ponadto system RADIOSTOP, polegający na możliwości nadania w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa ruchu sygnału ALARM, powodującego samoczynne zatrzymanie się pojazdów wyposażonych w ten system, których radiotelefony ustawione są na pracę na danym kanale[5].  b)  Fot. 3. Radiotelefon: a) RADMOR 3006, b) Koliber Popularnym typem radiotelefonu używanego na PKP jest RADMOR 3006, opracowany na potrzeby kolei w latach 70. Obecnie jest zastępowany przez nowsze radiotelefony, m.in. Koliber firmy Radionika oraz F-747 i FXM20 firmy Pyrylandia[6]. Stanowisko dyżurnego ruchu wyposażone jest przeważnie w dwa lub więcej radiotelefonów, z których jeden pracuje w sieci drogowej i utrzymania, a pozostałe na kanałach sieci pociągowej, które używane są na przyległych szlakach. Dla dużych stacji węzłowych zamiast wielu radiotelefonów stosowane mogą być koncentratory radiotelefoniczne, w których wszystkie kanały obsługiwane są z jednego pulpitu manipulacyjnego[3].  b)  Fot. 4. a) koncentrator radiotelefoniczny, b) stanowisko dyspozytorskie systemu zdalnego sterowania radiołącznością F-804/2/M Na odcinkach zdalnego prowadzenia ruchu stosowane są systemy zdalnego sterowania sieciami radiotelefonicznymi, które zapewniają łączność dyżurnego ruchu z użytkownikami radiotelefonów przewoźnych i przenośnych na całym odcinku. Przykładem takiego systemu jest system F-804/2/M firmy Pyrylandia, składający się z jednego lub wielu stanowisk dyspozytorskich (pulpitów komputerowych) oraz zdalnie sterowanych stacji bazowych z radiotelefonami danego obszaru, połączonych siecią teletransmisyjną[9]. 4. GSM-RNastępcą systemu radiołączności analogowej stosowanej na PKP jest system GSM-R, oparty na standardach GSM stosowanych w sieciach publicznych, wykorzystujący częstotliwości 876-880 MHz (uplink - komunikacja w stronę sieci) oraz 921-925 MHz (downlink - komunikacja w stronę terminali)[13]. System GSM-R jest elementem systemu ERTMS (Europejski System Zarządzania Ruchem Kolejowym) i zaprojektowany został jako standardowy system łączności dla sieci kolejowych różnych państw. Oprócz łączności głosowej zapewnia także transmisję danych, co jest wykorzystywane m.in. do przekazywania zezwoleń na jazdę w systemie ETCS L2.  b)  Fot. 5. a) stacja bazowa GSM-R, b) terminal DICORA S15 Obszar pokryty systemem GSM-R podzielony jest na komórki, które obsługiwane są przez stacje bazowe BTS (Base Transceiver Station). Stacje bazowe kontrolowane są przez kontrolery stacji bazowych BSC (Base Station Controller), które połączone są z centralami komutacyjnymi MSC (Mobile Switching Centre). Sieć GSM-R używana przez PKP PLK SA obsługiwana jest przez dwie centrale MSC, podstawową w Warszawie oraz rezerwową w Poznaniu i nadzorowana jest przez Centrum Zarządzania Siecią w Warszawie[1]. Łączność pomiędzy centralą a stanowiskami dyżurnych ruchu realizowana jest przewodowo, poprzez sieć terminali FDS (Fixed Dispatcher System). Dla zwiększenia niezawodności system budowany może być w sposób redundantny, np. poprzez pokrycie obszaru przez różne stacje bazowe obsługiwane niezależnymi kontrolerami stacji bazowych. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy GSM-R używany jest do przesyłania danych na potrzeby sterowania ruchem w systemie ETCS. Przykładowe rozwiązanie budowy systemu GSM-R na odcinku linii kolejowej przedstawiono na rys. 2[13].  Rys. 2. Przykładowe rozwiązanie budowy systemu GSM-R na odcinku linii kolejowej W odróżnieniu od stosowanej dotychczas radiołączności analogowej, która ma charakter rozgłoszeniowy, w GSM-R połączenia zestawiane są pomiędzy konkretnymi abonentami lub grupami abonentów. W porównaniu do GSM, w GSM-R przewidziano dodatkowe usługi[11]:
Do wywołań VGCS należą kolejowe połączenia alarmowe REC (Railway Emergency Call), które mają najwyższy priorytet i służą do informowania o zagrożeniu maszynistów, dyżurnych ruchu i innych pracowników w określonym obszarze. Do funkcji specyficznych dla kolei należą ponadto:
Pierwszym, pilotażowym odcinkiem w Polsce na którym wdrożono GSM-R jest odcinek linii E 30 z Legnicy do Bielawy Dolnej[14]. Kolejnymi odcinkami, na których wdrażany jest system, są odcinki linii E 65 Warszawa - Gdynia oraz E 20 Kunowice - Terespol[10]. System GSM-R zastosowany został ponadto na linii Pomorskiej Kolei Metropolitalnej w Gdańsku[4]. Bibliografia
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(c) Paweł Okrzesik 2004-2021. Wykorzystywanie materiałów bez wiedzy i zgody autora niedozwolone. |
