Wagony towarowe

Spis treści:

1. Informacje ogólne
2. Klasyfikacja i oznaczenia wagonów towarowych
3. Charakterystyka wybranych typów wagonów towarowych

Podstrony:

• Podstrony opisujące wagony towarowe

Uwaga: strona ma charakter wyłącznie informacyjny, opis nie jest przedsta­wieniem oferty sprzedaży taboru kolejowego.

1. Infor­macje ogólne

Kolejowy transport ładunków wymaga odpo­wiednio zbudo­wanych wagonów towa­rowych. Konstrukcja wagonu zależy od rodzaju i właści­wości ładunku, a także od innych uwarun­kowań, takich jak dopusz­czalne naciski osi na tor, skrajnia taboru, rodzaj sprzęgów i systemu hamulco­wego, przepisy krajowe i między­naro­dowe. Wagon towa­rowy składa się z nadwozia, którego budowa uzależ­niona jest od przezna­czenia wagonu, oraz podwozia, w skład którego wchodzą^[1]:

• ostoja (rama), złożona z podłużnych, poprzecznych i ukośnych belek,
• układ biegowy, złożony z zestawów kołowych osa­dzonych w wózkach lub bezpoś­rednio w ostoi (w wagonach bezwózkowych),
• układ cięgłowo-zderzny, złożony ze sprzęgów śrubowych i zderzaków, względnie sprzęgów samoczynnych,
• układ hamul­cowy, złożony z hamulca zespolo­nego (pneumatycz­nego) oraz opcjo­nalnie hamulca ręcznego i hamulca postojowego.

Budowa nadwozia zależy od rodzaju oraz właści­wości fizycznych i chemicznych ładunku. Ze względu na podatność ładun­kową (podatność na sposób łado­wania), ładunki podzielić można na^[7]:

• płynne (ciecze, gazy),
• bezkształtne (np. maziste, pyłowe),
• stałe (np. ziarniste, bryłowe),
• sztukowe (np. drobnica, dłużyca, ładunki ciężkie).

Ładunki sztukowe dla ułat­wienia zała­dunku i rozła­dunku mogą być przewo­żone w jednostkach ładun­kowych, np. na paletach, w pakietach (kilka sztuk ładunku, np. rur, połą­czonych linami, taśmami itp.), w konte­nerach. Niektóre ładunki przewo­żone mogą być w wagonach ogól­nego przezna­czenia, inne wyma­gają specjalnej konstrukcji nadwozia, a niekiedy odpo­wiedniej infrastruk­tury ładun­kowej, np. urządzeń dźwigni­cowych, zasob­ników do zała­dunku, dołów zsypowych lub torów podwyż­szonych, nale­waków, przenoś­ników powietrznych (dla ładunków sypkich). Nadwozie wagonu może być dodat­kowo wyposa­żone w urzą­dzenia do au­tomaty­zacji rozła­dunku, ogrze­wania, chłodzenia itp.

2. Klasyfi­kacja i ozna­czenia wagonów towarowych

Międzynarodowa organi­zacja UIC w latach 60 XX w. opraco­wała system klasyfi­kacji i oznaczeń wagonów towa­rowych do stoso­wania w zrzeszonych zarządach kole­jowych. Zgodnie z przepi­sami UIC, każdy wagon towa­rowy ozna­czany jest dwunastocyf­rowym kodem liczbowym oraz serią lite­rową, które umożli­wiają identyfi­kację wagonu oraz okreś­lają jego rodzaj i charakterys­tykę. Kod liczbowy oraz seria są ze sobą powią­zane. Znaczenie kolejnych cyfr kodu liczbo­wego jest następujące^[2]:

• cyfra pierwsza i druga - ozna­czenie systemu wymiany międzynarodowej,
• cyfra trzecia i czwarta - ozna­czenie właści­ciela wagonu,
• cyfry od piątej do ósmej - ozna­czenie serii wagonu (piąta określa rodzaj, kolejne okreś­lają cechy techniczne),
• cyfry od dziewiątej do jede­nastej - numer wagonu w danej serii,
• cyfra dwunasta - cyfra samokontroli.

Cyfra samokon­troli jest dopeł­nieniem do pełnej dziesiątki sumy poszcze­gólnych cyfr liczb, które otrzymy­wane są poprzez pomno­żenie cyfr na miejscach parzystych kodu przez 1 i cyfr na miejscach niepa­rzystych kodu przez 2. Przykładowy kod liczbowy wagonu:

31 51 549 5 483-0

Seria lite­rowa składa się z dużej litery określa­jącej rodzaj wagonu i małych liter określa­jących jego cechy konstruk­cyjne. Duża litera związana jest z piątą cyfrą kodu liczbo­wego. W tabl. 1 opi­sano rodzaje wagonów wraz z przyporząd­kowa­nymi im dużymi lite­rami serii i cyframi znajdują­cymi się na piątej pozycji kodu liczbo­wego, a w tabl. 2 małe litery serii^{[2, 8]}.

Tabl. 1. Znaczenie dużej litery serii oraz piątej cyfry kodu liczbowego

litera	cyfra	rodzaj	przykład
E	5	wagon węglarka (otwarty) budowy normalnej
F	6	wagon węglarka (otwarty) budowy specjalnej
G	1	wagon kryty budowy normalnej
H	2	wagon kryty budowy specjalnej
I	8	wagon chłodnia (izotermiczny)
K	3	wagon platforma budowy normalnej na osiach
L	4	wagon platforma budowy specjalnej na osiach
R	3	wagon platforma budowy normalnej na wózkach
S	4	wagon platforma budowy specjalnej na wózkach
T	0	wagon z otwie­ranym dachem
U	9	wagon specjalny lub służbowy
Z	7	wagon cysterna
0	3	wagon mieszany węglarko-platforma budowy normalnej, 2- lub 3-osiowy*

*litera O nie jest stoso­wana na PKP

Na PKP spotyka się ponadto ozna­czenie literą X dla wagonów tech­niczno-gospo­darczych^[1].

Tabl. 2. Znaczenie małych liter serii

litery	serie	znaczenie
Litery o znaczeniu międzynarodowym
a	L	wagon przegubowy
	O	wagon 3-osiowy
	S	wagon 6-osiowy
	inne	wagony przegubowe i wieloczłonowe: wagon na wózkach inne: wagon 4-osiowy
aa	L	wagon wieloczłonowy
	S	wagon 8- i więcej osiowy
	inne	wagon 6- i więcej osiowy
b	F	wagon na pojedynczych osiach, pojemn. > 45 m3
	G	wagony przestrzenne: 2-osiowe: dł. ład. >= 12 m; pojemn. >= 70 m3 4- i więcej osiowe: dł. ład. >= 18 m
	H	2-osiowe: 12 m <= dł. ład. < 14 m; pojemn. >= 70 m3 4- i więcej osiowe: 18 m <= dł. ład. < 22 m
	I	2-osiowe: 22 m2 < pow. ład. <= 27 m2
	K	z długimi kłonicami
	L, S	przystosowany do przewozu średnich kontenerów
	R	dł. ład. >= 22 m
	T	wagony przegubowe i wieloczłonowe: wysokość otworu drzwiowego > 1,90 m inne: wagony o dużej pojemności 2-osiowe: dł. ład. > 12 m 4- i więcej osiowe: dł. ład. >= 18 m
bb	H	2-osiowe: dł. ład. >= 14 m 4- i więcej osiowe: dł. ład. >= 22 m
	I	2-osiowe: pow. ład. >= 27 m2
c	E	z klapami rozładunkowymi w podłodze
	F	rozładunek samoczynny grawitacyjny, dozowany, jedno- lub dwustronny, zsypy umieszczone wysoko
	H	z drzwiami w ścianach czołowych
	I	z hakami do mięsa
	L, S	z ławą pokrętną
	T	z drzwiami w ścianach czołowych
	U, Z	rozładunek pod ciśnieniem
cc	F	rozładunek samoczynny grawitacyjny, dozowany, jedno- lub dwustronny, zsypy umieszczone nisko
	H	z drzwiami w ścianach czołowych i wewnętrznym wyposażeniem do przewozu pojazdów
d	H	z klapami w podłodze
	I	do przewozu ryb
	L, S	jednopoziomowy, przystosowany do przewozu pojazdów
	T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, dozowany, jedno- lub dwustronny, zsypy umieszczone wysoko
dd	T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, dozowany, jedno- lub dwustronny, zsypy umieszczone nisko
e	H	z dwiema podłogami
	I	z wentylacją elektryczną
	L, S	piętrowy do przewozu pojazdów
	R	z odchylnymi burtami bocznymi
	T	wysokość otworu drzwiowego > 1,90 m
	Z	z urządzeniem ogrzewczym
	F, H, T, U	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 3-elementowy
ee	H	z trzema lub więcej podłogami
	F, H, I, T, U	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 4- i więcej elementowy
f	wszystkie	przystosowany do komunikacji z Wielką Brytanią
ff	wszystkie	przystosowany do komunikacji poprzez tunel z Wielką Brytanią
fff	wszystkie	przystosowany tylko do komunikacji promowej z Wielką Brytanią
g	G, H, T, U	do przewozu zboża
	I	wagon z agregatem chłodniczym
	K, L, R	przystosowany do przewozu kontenerów
	S	do transportu kontenerów o łącznej długości ład. <= 60'
	Z	do przewozu gazów pod ciśnieniem
gg	I	chłodzenie gazem płynnym
	S	do transportu kontenerów o łącznej długości ład. > 60'
h	G, H	do przewozu świeżych warzyw
	I	ze wzmocnioną izolacją (klasy IR)
	L, R, S, T	do przewozu blach w zwojach załadowanych w pozycji leżącej
hh	L, R, S, T	do przewozu blach w zwojach załadowanych w pozycji stojącej
i	H	z otwieranymi ścianami bocznymi
	I	chłodzenie przez agregat chłodniczy z technicznego wagonu towarzyszącego
	K, L, R, S	z ruchomym przykryciem i stałymi ścianami czołowymi
	T	z otwieranymi ścianami bocznymi
	U	przystosowany do przewozu ładunków, które załadowane na wagon normalnej budowy, przekroczyłyby skrajnię ładunkową
	Z	ze zbiornikiem niemetalowym
ii	I	techniczny wagon towarzyszący
j	K, L, R, S, T, Z	z urządzeniami amortyzującymi uderzenia
k	I	2-osiowe: gr. obc. < 15 t 4-osiowe: gr. obc. < 30 t
	inne	2- lub 3-osiowe: gr. obc. < 20 t 4-osiowe: gr. obc. < 40 t 6- i więcej osiowe: gr. obc. < 50 t
kk	wszystkie	2- lub 3-osiowe: 20 t <= gr. obc. < 25 t 4-osiowe: 40 t <= gr. obc. < 50 t 6- i więcej osiowe: 50 t <= gr. obc. < 60 t
l	E	nieprzystosowany do wyładunku na wywrotnicach bocznych
	F, T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, jednocześnie całkowity i dwustronny, zsypy umieszczone wysoko
	G	posiadający mniej niż 8 otworów wentylacyjnych
	H	z ruchomymi ścianami działowymi
	I	wagon izotermiczny bez zbiorników na lód
	K, L, O, R, S	bez kłonic
ll	F, T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, jednocześnie całkowity i dwustronny, zsypy umieszczone nisko
	H	z ruchomymi ścianami działowymi, ryglowanymi
m	E	2-osiowe: dł. ład. < 7,70 m 4- i więcej osiowe: dł. ład. < 12 m
	K, O	9 m <= dł. ład. < 12 m
	L	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 2-elementowy, 18 m <= dł. ład. < 22 m inne, 2-osiowe: 9 m <= dł. ład. < 12 m
	inne	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 2-elementowy o dł. ład. > 27 m inne wagony serii G, H, T: 2-osiowe: dł. ład. < 9 m 4- i więcej osiowe: dł. ład. < 15 m inne wagony serii I: 2-osiowe: pow. ład. < 19 m2 4-osiowe: pow. ład. < 39 m2 inne wagony serii R, S: 4-osiowe: 15 m <= dł. ład. < 18 m 6- i więcej osiowe: 18 m <= dł. ład. < 22 m
mm	K, O	dł. ład. < 9 m
	L	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 2-elementowy o dł. ład. < 18 m inne: dł. ład. < 9 m
	inne	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 2-elementowy o dł. ład. < 22 m inne wagony serii R, S: 4-osiowe: dł. ład. < 15 m 6- i więcej osiowe: dł. ład. < 18 m
n	H	2-osiowe: gr. obc. > 28 t 4-osiowe: gr. obc. > 60 t 6- i więcej osiowe: gr. obc. > 75 t
	I	2-osiowe: gr. obc. > 25 t 4-osiowe: gr. obc. > 40 t
	inne	2-osiowe: gr. obc. > 30 t 3-osiowe: gr. obc. > 40 t 4-osiowe: gr. obc. > 60 t 6- i więcej osiowe: gr. obc. > 75 t
o	E	nieprzystosowany do wyładunku na wywrotnicach czołowych
	F, T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, jednocześnie całkowity pomiędzy szyny, zsypy umieszczone wysoko
	G, H	2-osiowe: dł. ład. < 12 m; pojemn. > 70 m3
	I	ze zbiornikami na lód o pojemn. < 3,5 m3
	K	z burtami stałymi
	L, S, Z	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 3-elementowy
	R	ze stałymi ścianami czołowymi o wysokości < 2 m
oo	F, T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, jednocześnie całkowity pomiędzy szyny, zsypy umieszczone nisko
	I	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 3-elementowy
	L, S, Z	wagony przegubowe i wieloczłonowe: 4- i więcej elementowy
	R	ze stałymi ścianami czołowymi o wysokości >= 2 m
p	F, T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, dozowany, pomiędzy szyny, zsypy umieszczone wysoko
	I	bez rusztu podłogowego
	K, L, S	wagony przegubowe i wieloczłonowe serii L, S: bez ścian inne: bez burt
	R	bez burt czołowych
pp	F, T, U	rozładunek samoczynny grawitacyjny, dozowany, pomiędzy szyny, zsypy umieszczone nisko
	K, R	z burtami odejmowanymi
q	wszystkie	przewód ogrzewania elektrycznego dla wszystkich rodzajów napięć
qq	wszystkie	przewód i urządzenia ogrzewania elektrycznego dla wszystkich rodzajów napięć
r	L	2-elementowy o dł. ład. > 27 m
	F, H, I, S, U, Z	wagon przegubowy
rr	F, H, I, S, U, Z	wagon wieloczłonowy
s	wszystkie	przystosowany do kursowania z prędkością 100 km/h
ss	wszystkie	przystosowany do kursowania z prędkością 120 km/h
Litery o znaczeniu wewnętrznym PKP, występujące po myślniku
t	wewn. PKP	przystosowany do przewozów wojskowych
u	wewn. PKP	wagon kryty służbowy
v	wewn. PKP	węglarka specjalnej budowy
w	wewn. PKP	węglarka z otworami wyczystkowymi
x	wewn. PKP	posiada nową numerację, obowiązującą od 01.01.1980 r.
y	wewn. PKP	wagon specjalny
z	wewn. PKP	platforma

Niezależnie od kodu liczbo­wego i serii lite­rowej, dana konstrukcja wagonu ozna­czana jest typem konstruk­cyjnym nada­wanym przez produ­centa. Typy wagonów produko­wanych w Polsce na ogół otrzy­mują ozna­czenie składa­jące się z trzycyf­rowej liczby, dużej litery i opcjo­nalnie małej litery, np.:

401Wb

Pierwsza cyfra trzycyf­rowej liczby oznacza^[8]:

• 2 - wagony dwuosiowe,
• 4 - wagony czteroosiowe,
• 6 - wagony sześcio- i więcej osiowe,
• 8 - wagony wąskotorowe,
• 9 - wagony szerokotorowe.

Dwie następne cyfry okreś­lają kolejność opraco­wania konstrukcji. Duża litera oznacza rodzaj wagonu:

• K - wagony kryte,
• L - wagony chłodnie,
• R - wagony cysterny,
• S - wagony specjalne,
• V - wagony samowyładowcze,
• W - wagony węglarki,
• Z - wagony platformy.

Mała litera oznacza odmianę typu wagonu. Wagony importo­wane, uży­wane przez PKP nie posia­dają ujed­nolico­nego systemu oznaczeń typów, niekiedy stoso­wane są dla nich ozna­czenia utwo­rzone od nazwy produ­centa.

3. Charak­terys­tyka wybranych typów wagonów towarowych

Na kolejnych podstronach opi­sane zostały wybrane typy wagonów towa­rowych uży­wanych przez Polskie Koleje Państwowe (obecnie PKP Cargo SA) oraz przez niektóre inne przedsię­biorstwa w Polsce, głównie konstrukcji krajowej^[1-8]. Wagony upo­rządko­wane zostały według serii lite­rowych UIC. Poza pewnymi wyjąt­kami opis nie obej­muje wagonów wyco­fanych już z eksploa­tacji oraz wagonów wyproduko­wanych w niewielkich seriach.

Podstrony:

• Wagony węglarki budowy normalnej (E)
• Wagony węglarki budowy specjalnej (F)
• Wagony kryte budowy normalnej (G)
• Wagony kryte budowy specjalnej oraz wagony chłodnie (H, I)
• Wagony platformy budowy normalnej (K, R)
• Wagony platformy budowy specjalnej (L, S)
• Wagony z otwie­ranym dachem (T)
• Wagony specjalne (U)
• Wagony cysterny (Z)

Bibliografia

[1]	Janiak M., Kalinkowski A.: "Normalnotorowe wagony PKP", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1974.
[2]	Katalog wagonów PKP Cargo S.A., Warszawa 2013.
[3]	Katalog wagonów towarowych, Ministerstwo Komunikacji, Centralny Zarząd Wagonów, Warszawa 1973.
[4]	Materiały informacyjne GATX Rail Poland Sp. z o.o.
[5]	Materiały informacyjne CEMET SA
[6]	Soida K., Furtek M., Roszak T.: "Koleje Piaskowe - tom I", Betezda, Rybnik 2007.
[7]	Stankiewicz L.: "Mechanizacja robót ładunkowych w transporcie kolejowym", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1973.
[8]	Terczyński P.: "Atlas wagonów towarowych", Kolpress, Poznań 2011.

Ostatnia modyfikacja strony: 15.12.2016

(c) Paweł Okrzesik 2004-2021. Wykorzystywanie materiałów bez wiedzy i zgody autora niedozwolone.