Beskidzka Strona Kolejowa
 » wstęp
 » aktualności
 » urządzenia srk
 » sygnalizacja
 » łączność
 » ruch kolejowy
 » sieć kolejowa
 » słownik srk
 » symulator ISDR
 » wagony towarowe
 » linia 117
 » fotogaleria
 
 » forum ISDR
 » mapa strony
 » o autorze
 » kontakt
 » linki

Sieć kolejowa

Spis treści:

1. Struktura sieci kolejowej
2. Punkty eksploatacyjne
 2.1. Punkty ekspedycyjne
 2.2. Posterunki ruchu
  2.2.1. Stacje
  2.2.2. Posterunki odgałęźne
  2.2.3. Posterunki odstępowe, bocznicowe i osłonne
3. Rodzaje i numeracja torów
4. Posterunki techniczne

Podstrony:
  • Stacje rozrządowe

1. Struktura sieci kolejowej

Sieć kole­jowa składa się z punktów eksploata­cyjnych oraz łączących je linii kole­jowych. Punkty począ­t­kowe i koń­cowe linii usta­lane są przez zarządcę infrastruk­tury - najczęściej są nimi rozjazdy odga­łęzia­jące tor będący przedłu­żeniem danej linii na stacjach węzłowych lub poste­runkach odga­łęźnych. Linie nale­żące do sieci PKP PLK SA ozna­czane są nume­rami, których wykaz zawarty jest w instrukcji Id-12 (D-29).


Rys. 1. Podział linii na odcinki, szlaki i odstępy

Linie kole­jowe składają się ze szlaków, będących częściami linii pomiędzy sąsied­nimi posterun­kami zapowiadaw­czymi albo pomiędzy poste­runkiem zapowia­dawczym a punktem poczat­kowym lub końcowym linii. Szlaki mogą być podzie­lone na odstępy przez poste­runki odstę­powe, boczni­cowe lub sema­fory samo­czynnej blokady liniowej. Linie kole­jowe łączące dwie inne linie z pomi­nięciem stacji węzłowej nazy­wane są łączni­cami. Część linii pomiędzy dwiema stacjami węzło­wymi nazy­wana jest odcinkiem (rys. 1).


Rys. 2. Klasyfi­kacja punktów eksploata­cyjnych

Punkty eksploata­cyjne dzielą się na punkty ekspedy­cyjne oraz poste­runki ruchu. Punkt ekspedy­cyjny jest obiektem, którego zadaniem jest umożli­wienie dostępu do środków transportu kolejo­wego. Punktami ekspedycyj­nymi są przystanki oso­bowe, ładownie oraz bocznice szlakowe. Bezpieczne i sprawne prowa­dzenie ruchu jest natomiast zadaniem poste­runków ruchu, do których zali­czają się stacje, poste­runki odga­łęźne, odstę­powe, boczni­cowe itd. Często posia­dają one także infrastruk­turę do obsługi ruchu pasażer­skiego lub towaro­wego i pełnią funkcję punktów ekspe­dycyjnych. Podział punktów eksploata­cyjnych przedsta­wiono na rys. 2[7]. W tabl. 1 przedstawiono wybrane skróty rodzajów punktów eksploatacyjnych używanych przez PKP PLK SA[6]. Poszcze­gólne rodzaje punktów opi­sane zostały w następnym rozdziale.

Tabl. 1. Wybrane skróty rodzajów punktów eksploatacyjnych
skrótrodzaj
Punkty ekspedycyjne
POprzystanek osobowy publiczny
Lładownia publiczna
LPOładownia publiczna i przystanek osobowy
BSZbocznica szlakowa
Stacje
STstacja
STHstacja handlowa
STTHstacja techniczna
Mmijanka
MPOmijanka i przystanek osobowy
MLPmijanka, ładownia i przystanek osobowy
Posterunki odgałęźne
PODGposterunek odgałęźny
POGPposterunek odgałęźny i przystanek osobowy
PGLposterunek odgałęźny i ładownia
PGLPposterunek odgałęźny, przystanek osobowy i ładownia
Posterunki odstępowe, bocznicowe i osłonne
ODSTposterunek odstępowy
PODSposterunek odstępowy i przystanek osobowy
PBSZposterunek bocznicowy szlakowy
PBSPposterunek bocznicowy szlakowy i przystanek osobowy
POSLposterunek osłonny

2. Punkty eksploatacyjne

2.1. Punkty ekspedycyjne

Wśród punktów ekspedy­cyjnych wyróżnić można:

  • przystanki osobowe,
  • ładownie,
  • bocznice szlakowe.

Przystanek oso­bowy jest miejscem na szlaku w którym rozkła­dowo zatrzymują się wyzna­czone pociągi w celu wymiany podróżnych. Wyposa­żony jest w peron (perony) z infras­trukturą do obsługi podróżnych oraz wskaźniki infor­mujące maszy­nistę o miejscu zatrzy­mania. Przystanki lokalizo­wane mogą być również przy ładowniach, poste­runkach odga­łęźnych, odstę­powych lub boczni­cowych.

Bocznice szlakowe i ładownie stanowią odgałę­zienie torów na szlaku, uży­wanych do zała­dunku i wyła­dunku wagonów towa­rowych. Urządzenia ekspedy­cyjne ładowni (rampy, place ładun­kowe) są użytku publicz­nego (rys. 3), natomiast bocznica szlakowa urządzana jest w celu obsługi znajduj­ącego się przy szlaku zakładu przemysło­wego (rys. 4). Status ładowni otrzymują często stacje zamy­kane dla potrzeb technicznych. Bocznice rozpoczy­nające się w obrębie poste­runku zapowiadaw­czego dla odmiany nazy­wane są boczni­cami stacyj­nymi i obsługi­wane są zwykle na zasadach ruchu manewro­wego.

Fot. 1. Ładownia (Zatom Stary) 

Rys. 3. Przykład ładowni (Zatom Stary)

Zwrotnice w torze szlakowym, odga­łęziające tory bocznicy szlakowej lub ładowni, a także zwrotnice i wykolej­nice ochronne, zabezpie­czające ruch po torze szlakowym nasta­wiane są ręczne przez drużynę pociągową i zamy­kane zamkami kluczo­wymi w poło­żeniach zasad­niczych. Klucze od tych zamków trzymane są najczęściej na sąsiednim poste­runku zapowia­dawczym i wręczane są drużynie pociągu zdawczego, obsługuj­ącego daną bocznicę szlakową lub ładownię. W trakcie jej obsługi tor szlakowy trakto­wany jest jako zajęty i żaden inny pociąg nie może zostać wypra­wiony do czasu powrotu pociągu zdawczego do poste­runku zapowiadaw­czego obsługuj­ącego daną bocznicę lub ładownię[4]. Realizo­wane jest to zwykle poprzez uzależ­nienie klucza w urządzeniach blokady liniowej.

Fot. 2. Tory zdawczo-odbiorcze bocznicy szlakowej (Żywiec Browar) 

Rys. 4. Przykład bocznicy szlakowej (Żywiec Browar)

Podsta­wianie wagonów na punkty ładun­kowe ładowni i mniejszych bocznic szlakowych dokony­wane jest loko­motywą pociągu zdawczego. Większe bocznice obsługi­wane są własną loko­motywą zakładową, a przekazy­wanie wagonów odbywa się na punkcie zdawczo-odbiorczym. Punkt zdawczo-odbiorczy stanowi granicę pracy lokomo­tywy przewoź­nika oraz lokomo­tywy zakła­dowej i typowo ma postać grupy trzech torów:

  • zdawczego, przeznaczo­nego na wagony zdawane na bocznicę,
  • odbior­czego, przeznaczo­nego na wagony odbie­rane z bocznicy,
  • komu­nikacyj­nego, przeznaczo­nego do obiegu loko­motyw.

Spotyka się także punkty zdawczo-odbiorcze o mniejszej lub większej liczbie torów. Kompleksy mniejszych bocznic mogą korzystać ze wspólnego punktu zdawczo-odbiorczego i jednej lokomo­tywy zakła­dowej.

Rozjazdy w obrębie mniejszych bocznic oraz ich punktów zdawczo-odbiorczych obsługi­wane są przeważnie przez drużyny pocią­gowe lub manew­rowe. Przy większym ruchu bocznica może być wyposa­żona w nastawnie i sygna­liza­tory manew­rowe. Bocznice dużych zakładów mogą być wyposa­żone w sygna­liza­tory pocią­gowe i funkcjo­nować jako poste­runki zapowia­dawcze (stacje przemys­łowe).

2.2. Posterunki ruchu

Poste­runki ruchu wyposa­żane są w urządzenia srk i biorą udział w prowa­dzeniu ruchu pociągów. Poste­runki ruchu dzielą się na następcze oraz osłonne. Poste­runek następczy służy do regu­lacji ruchu kolejo­wego w taki sposób, że pozwala na wyjazd pociągu na sąsiadujący szlak lub odstęp tylko wtedy, gdy ten szlak lub odstęp jest wolny. Poste­runki następcze dzieli się na[7]:

  • posterunki zapowiadawcze, w tym stacje i posterunki odgałęźne,
  • posterunki odstępowe,
  • posterunki bocznicowe.

Poste­runki zapowia­dawcze pozwalają na zmianę kolej­ności wypra­wianych pociągów. Granicę pomiędzy szlakiem a poste­runkiem zapowia­dawczym zasad­niczo stanowi semafor wjazdowy.

2.2.1. Stacje

Stacją nazywa się poste­runek zapowia­dawczy, który poza torami głównymi zasadni­czymi posiada conajmniej jeden tor główny dodat­kowy i umoż­liwia krzyżo­wanie, wyprze­dzanie pociągów, rozpoczy­nanie i kończenie ich biegu oraz zmianę ich składu lub kierunku jazdy (rys. 5). Stacja węzłowa jest stacją, na której łączą się szlaki trzech lub więcej kierunków, natomiast mijanka to stacja na której dokony­wane jest jedynie na krzyżo­wanie i wyprze­dzanie pociągów[7].

Fot. 3. Semafory wyjazdowe i głowica rozjazdowa stacji (Andrychów) 


Rys. 5. Przykład stacji: a) na linii jednotorowej, z jedną nastawnią elektryczną (Andrychów), b) na linii dwutorowej, z nastawnią dysponującą i wykonawczą mechaniczną (Brzeszcze Jawiszowice)

Ze względu na układ torów, stacje podzielić można na przechodnie, czołowe i czołowo-przechodnie[8]. Stacje przechodnie posiadają głowice rozjaz­dowe na obu końcach stacji i umoż­liwiają przejazd pociągów bez zmiany kierunku ruchu, natomiast na stacjach czołowych tory główne zakoń­czone są kozłami oporo­wymi a wjazdy i wyjazdy pociągów odbywają się w jednym końcu stacji. Przy starszych typach stacyjnych urządzeń srk (mecha­niczne, elek­tromecha­niczne) najczęściej każda z głowic rozjaz­dowych stanowi odrębny okręg nastawczy, przy czym jeden z nich obsługi­wany jest nastawnią dysponującą, a drugi nastawnią wykonawczą, bądź oba przez nastawnie wyko­nawcze z nastawnią dysponującą w budynku stacyjnym. Przy urządzeniach przekaźni­kowych lub kompute­rowych zwykle cała stacja stanowi jeden okręg nastawczy. Duże stacje posiadać mogą kilka grup torów o różnym przezna­czeniu, umiesz­czonych względem siebie w układzie podłużnym lub poprzecznym, podzie­lone na kilka okręgów stero­wania stano­wiących osobne poste­runki zapowia­dawcze[4]. Od układu toro­wego stacji odga­łęziać mogą się bocznice stacyjne, będące pod względem ruchowym korzys­tniejszym rozwią­zaniem od bocznic szlakowych.

Stacje, poza regulo­waniem ruchu pociągów, spełniać mogą funkcje obsługi ruchu pasażer­skiego, towaro­wego czy też obsługi technicznej taboru. Większość małych i średnich stacji to stacje osobowo-towarowe, wyposa­żone typowo w dworzec i perony do obsługi podróżnych oraz w place ładun­kowe, rampy ładun­kowe i maga­zyny do obsługi towarów. Zależnie od spełnianych funkcji wyróżnić także można stacje specjalis­tyczne, do których należą[5]:

  • stacje rozrządowe,
  • stacje postojowe,
  • stacje ładunkowe,
  • stacje przeładunkowe,
  • stacje portowe,
  • stacje przemysłowe.

Stacje rozrządowe urządzane są w pobliżu ośrodków przemys­łowych gene­rujących duży ruch towa­rowy. Nastę­puje na nich przyjmo­wanie pociągów towa­rowych, rozrządzanie ich składów przez górkę rozrządową i zesta­wianie nowych pociągów składających się z wagonów o wspólnej relacji końcowej. Są to rozległe stacje o skompliko­wanych układach grup torów, podzie­lonych zwykle na kilka okręgów stero­wania.

Fot. 4. Grupa torów postojowych (Bielsko Biała Główna) 

Stacje posto­jowe (techniczne) lokalizo­wane są przy głównych stacjach oso­bowych i służą do obsługi oraz postoju składów wagonów pasa­żerskich. Wyposa­żane są one w odpo­wiednią do tego celu infrastruk­turę, taką jak hale obsłu­gowe, urządzenia do mycia wagonów, punkty dezyn­fekcji i dezyn­sekcji, przyłącza elek­tryczne przy torach posto­jowych itp.


Rys. 6. Przykład terminalu kontenerowego (terminal na stacji Łódź Olechów)

Zadaniem stacji ładun­kowych jest zała­dunek i wyła­dunek wagonów towa­rowych. Stacje ładun­kowe podzielić można na ogól­noładun­kowe, wyposa­żone w place ładun­kowe, rampy ładun­kowe i maga­zyny do obsługi różnych rodzajów ładunków, oraz ładun­kowe specja­lizo­wane, obsłu­gujące konkretny rodzaj ładunku. Przykładem stacji ładun­kowej specja­lizo­wanej jest terminal kontene­rowy służący do zała­dunku i wyła­dunku konte­nerów, a niekiedy także nadwozi wymiennych i naczep samocho­dowych. Termi­nale kontene­rowe wyposa­żone są w suwnice bramowe lub pojazdy służące do podno­szenia konte­nerów oraz place składowo-manipulacyjne. Terminal kontene­rowy często nie stanowi oddzielnej stacji z punktu widzenia rucho­wego, ale jest wydzieloną częścią większej stacji (np. rozrządowej, rys. 6).

Stacje portowe, przeładun­kowe i przemys­łowe są szczegól­nymi odmia­nami stacji ładun­kowych. Stacje portowe służą do przeła­dunku towarów w portach rzecznych lub morskich, stacje przeładun­kowe do przeła­dunku towarów pomiędzy wago­nami kolei o różnych szero­kościach torów, natomiast stacje przemys­łowe obsługują duże zakłady przemys­łowe.


Rys. 7. Przykład węzła kolejowego (Kraków)

Zespół sąsiadujących ze sobą stacji i poste­runków ruchu stanowi węzeł[4]. Układ każdego węzła kształtował się w innych warunkach geog­raficznych i histo­rycznych, ewo­luując od jednej stacji przejściowej bądź kilku stacji czołowych obsłu­gujących linie kole­jowe różnych zarządców, jednak można wskazać pewne ele­menty charakterys­tyczne dla różnych węzłów, np. utwo­rzenie linii obwo­dowej (lub półobwo­dowej) omi­jającej centrum miasta w celu oddzie­lenia ruchu towaro­wego od pasażer­skiego. Przy linii takiej lokalizo­wano często stację rozrządową. Przykładem takiego rozwią­zania jest węzeł kole­jowy w Krakowie (rys. 7)[1].

2.2.2. Posterunki odgałęźne

Poste­runek odga­łęźny urządza się poza stacją w miejscu odgałę­zienia linii kole­jowej, połączenia torów szlakowych lub przejścia linii jednoto­rowej w dwutorową bądź na odwrót[7]. Poste­runek odga­łęźny urządzony w miejscu połączenia torów szlakowych linii dwuto­rowej nazy­wany jest też przejściem dyspozy­torskim[5]. Poste­runki odga­łęźne przeważnie wyposa­żone są tylko w sema­fory wjazdowe pełniące równo­cześnie funkcję sema­forów wyjaz­dowych, rzadziej w oddzielne sema­fory wyjaz­dowe, które usta­wiane są na wyso­kości sema­forów wjazdowych (rys. 8). W obrębie poste­runku odgałęź­nego zloka­lizo­wany może być przystanek oso­bowy, bocznica lub tory ładun­kowe.

Fot. 5. Posterunek odgałęźny (Rudzice) 

Rys. 8. Przykład posterunku odgałęźnego: a) bez semaforów wyjazdowych (Rudzice - stan przed przebudową), b) z semaforami wyjazdowymi (Mąkołowiec)

2.2.3. Posterunki odstępowe, bocznicowe i osłonne

Poste­runki odstę­powe (zwane dawniej bloko­wymi) dzielą szlak na odstępy, pozwalając na skrócenie czasu następstwa pomiędzy pocią­gami, a tym samym zwiększenie przepusto­wości szlaku (rys. 9). Poste­runek odstę­powy wyposa­żony jest w sema­fory odstę­powe dla jednego (zasadni­czego) lub obu kierunków ruchu, często także obsłu­guje przejazd kolejowo-drogowy. Obecnie obsa­dzone poste­runki odstę­powe są stopniowo likwido­wane, a ich funkcję przejmuje samo­czynna blokada liniowa lub automa­tyczne poste­runki odstę­powe, wyposa­żane w sema­fory odstę­powe i tarcze ostrze­gawcze tak jak poste­runki odstę­powe obsługi­wane, a sygnały na sema­forach usta­wiane są samo­czynnie, na podstawie stanu półsamo­czynnej blokady liniowej[9].

Fot. 6. Semafory na posterunku odstępowym (Dankowice) 

Rys. 9. Przykład posterunku odstępowego (Dankowice)

Poste­runek boczni­cowy bierze udział w prowa­dzeniu ruchu pociągów na szlaku w sposób ana­logiczny jak poste­runek odstę­powy, a dodat­kowo obsłu­guje odga­łęziającą się w jego obrębie bocznicę (rys. 10). Zapowia­danie pociągów jadących do/z bocznicy odbywa się na zasadach takich jak dla poste­runku zapowiadaw­czego. Wyjazd z bocznicy na szlak może być sygna­lizo­wany na sema­forze wyjaz­dowym usta­wionym w jej obrębie. Jeżeli poste­runek boczni­cowy urządzony jest tylko dla umożli­wienia wjazdu i wyjazdu pociągów obsłu­gujących bocznicę, nazy­wany jest poste­runkiem pomoc­niczym[7].


Rys. 10. Przykład posterunku bocznicowego: a) na szlaku z blokadą samoczynną, zdalnie sterowanego (Mienia), b) na szlaku z blokadą półsamoczynną, obsługiwanego (Brzoza Toruńska)

Poste­runki osłonne przezna­czone są do osłony niebezpiecz­nego miejsca na szlaku, takiego jak skrzyżo­wanie dwóch linii kole­jowych, linii kole­jowej z linią tramwajową, splotu torów, mostu zwodzo­nego itp. Poste­runki takie nie biorą udziału w zapowia­daniu pociągów[7]. Przykładem poste­runku osłon­nego był poste­runek osłonny Olszynka, który zabez­pieczał skrzyżo­wanie w jednym poziomie torów odcinka Tychy - Orzesze Jaśko­wice oraz Orzesze - Żory (obecnie zamknię­tego). Aktu­alnie na sieci PKP PLK SA nie ma czynnych poste­runków osłonnych[6]. Przykład układu torów poste­runku pomocni­czego i osłon­nego przedsta­wiono na rys. 11.


Rys. 11. Przykład posterunku: a) pomocniczego (Jup), b) osłonnego (Olszynka - obecnie zlikwidowany)

3. Rodzaje i numeracja torów

Tory na stacjach dzielą się na (rys. 12)[4]:

  • główne, przystoso­wane do jazd pocią­gowych, w tym
    • główne zasad­nicze, będące przedłu­żeniem torów szlakowych,
    • główne dodat­kowe, do których należą pozos­tałe tory główne,
  • specjal­nego przezna­czenia, do których należą żeberka ochronne, tory dojaz­dowe do bocznic, tory komunika­cyjne, wycią­gowe, boczni­cowe,
  • boczne, do których należą pozos­tałe tory stacyjne.

Rys. 12. Klasyfi­kacja torów stacyjnych

Tory główne wyposa­żone są w sema­fory, a ruch na nich prowa­dzony jest po zorganizo­wanych drogach przebiegu. Do torów głównych zaliczyć można tory przyjaz­dowe, przezna­czone wyłącznie do wjazdu pociągów, odjaz­dowe, przezna­czone wyłącznie do odjazdu pociągów, przyjazdowo-odjazdowe - przezna­czone do wjazdu i wyjazdu pociągów.

Tory boczne przezna­czone są tylko dla jazd manew­rowych. Przyjmo­wanie i wypra­wianie pociągów z takich torów dopusz­czalne jest wyjątkowo, w przypadku uszko­dzenia torów głównych. Do torów bocznych zaliczyć można tory posto­jowe, odstawcze, ładun­kowe, wagowe, kierun­kowe i inne. Na rys. 13 przedsta­wiono układ torów przykła­dowej stacji z ozna­czeniem rodzajów i nume­racją torów.


Rys. 13. Rodzaje i numeracja torów na przykładowej stacji

Tory na szlakach i poste­runkach ruchu ozna­czane są nume­rami, przy czym numery torów szlakowych wyraża się w mowie liczebni­kami głównymi (numer jeden, dwa itd.), a torów stacyjnych - liczebni­kami porządko­wymi (pierwszy, drugi itd.)[4].

Tor szlakowy linii jednoto­rowej otrzy­muje numer 1, tory linii dwuto­rowej - tor prawy, patrząc w kierunku zgodnym z kierunkiem wzrostu kilomet­rażu linii - numer 1, tor lewy - numer 2. W przypadku szlaków wieloto­rowych nume­racja usta­lana jest przez zarządcę infrastruk­tury. Dla rozróż­nienia wchodzących do poste­runku zapowiadaw­czego torów szlakowych o takich samych numerach, numery tych torów uzu­pełnia się dużą literą pochodzącą od nazwy sąsiedniego poste­runku zapowiadaw­czego (np. 1A, 1K).

Tory główne zasad­nicze na stacjach ozna­czane są nume­rami odpo­wiadających im torów szlakowych, a w przypadku stacji węzłowych - torów szlakowych linii o wyższej kate­gorii lub linii bardziej obcią­żonej ruchem. Tory stacyjne znajdujące się po prawej stronie toru głównego zasadni­czego pierwszego oznacza się kolej­nymi nume­rami nieparzys­tymi, a znajdujące się po jego lewej stronie - kolej­nymi nume­rami parzys­tymi. Tory w wydzie­lonych grupach mogą być ozna­czane kolej­nymi nume­rami zaczynaj­ącymi się od kolejnych setek. Części torów stacyjnych rozdzie­lone rozjaz­dami oznacza się dodat­kowo małymi lite­rami (np. 1a, 1b).

4. Posterunki techniczne

Wykony­wanie czynności ruchowych oraz bezpoś­rednie organizo­wanie i nadzoro­wanie tych czynności jest zadaniem poste­runków technicznych. Poste­runki techniczne dzielą się na (rys. 14)[7]:

  • nastawcze,
  • dyspozytorskie,
  • dróżnika przejazdowego,
  • stwierdzenia końca pociągu.

Rys. 14. Klasyfi­kacja poste­runków technicznych

Poste­runek nastawczy wyposa­żony w urządzenia nastawcze z uza­leżnieniem sygnałów od zwrotnic, urządzenia blokowe i urządzenia łączności jest nastawnią. Poste­runek nastawczy bez zależ­ności sygnałów od zwrotnic jest poste­runkiem zwrotni­czego[4].

Fot. 7. Nastawnia dysponująca (Wilkowice Bystra) 

Nastawnia wyposa­żona jest w zestaw urządzeń technicznych, przezna­czonych do wykony­wania czynności nastawczych oraz przekazy­wania persone­lowi obsługi infor­macji o stanie urządzeń, zwany nastawnicą[9]. Pomiesz­czenie nastawni, w którym znajduje się nastaw­nica, nazy­wane jest nastawni­cownią. Obsługi­wany z jednej nastaw­nicy obszar stacji lub innego poste­runku ruchu nazywa się okręgiem nastawczym. Można również spotkać się z użyciem pojęcia nastaw­nicy w odnie­sieniu do systemu zależ­ności urządzeń kompute­rowych[3].

Ze względu na funkcję ruchową, rozróżnia się nastawnie[4]:

  • dysponujące,
  • wykonawcze,
  • manewrowe.

Nastawnia dyspo­nująca wyposa­żona jest w urządzenia dyspono­wania semafo­rami w obrębie całej stacji lub jej części[4]. Decyzję o reali­zacji przebiegów pocią­gowych w obszarze podle­gającym nastawni dyspo­nującej, zwanym okręgiem stero­wania[2], podej­muje dyżurny ruchu. Nastawnie dyspo­nujące które nie obsługują zwrotnic i sygnałów we własnym okręgu nastawczym, a jedynie dysponują semafo­rami w okręgach nastawni wyko­nawczych, nazy­wane bywają posterun­kami dysponuj­ącymi.

Nastawnia dyspo­nująca wyposa­żona w urządzenia zdalnego stero­wania nazy­wana jest nastawnią zdalnego stero­wania[4], podległe jej poste­runki - posterun­kami zdalnie sterowa­nymi, a kontrolo­wany odcinek - odcinkiem zdalnego prowa­dzenia ruchu. Nastawnia mieszcząca się na odcinku zdalnego prowa­dzenia ruchu, która ma możliwość miejscowej obsługi urządzeń srk, nazy­wana jest nastawnią miejscową. Nastawnie miejscowe wyko­rzysty­wane mogą być przy potrzebie wyko­nania dużej pracy manew­rowej na poste­runku zdalnie stero­wanym lub w razie awarii urządzeń zdalnego stero­wania.

Nastawnia wyko­nawcza obsłu­guje urządzenia we własnym okręgu nastawczym, przy czym sygnały na sema­forach nasta­wiane są na pole­cenie dyżur­nego ruchu, dawane urządze­niami blokady stacyjnej lub urządze­niami łączności[4]. Jeżeli nastawnia nie obsłu­guje urządzeń we własnym okręgu nastawczym, a jedynie stwierdza brak przeszkód do jazdy i daje zgody do nastawni dyspo­nującej, nazy­wana bywa nastawnią zgody.

Budo­wanie nastawni wyko­nawczych wymu­szone było ogra­niczeniem wielkości okręgu nastaw­czego w starszych typach urządzeń stacyjnych oraz koniecz­nością bezpośred­niego nadzoru ruchu pociągów po torach i rozjazdach nie wyposa­żonych w urządzenia kontroli niezaję­tości. Obecnie nastawnie wyko­nawcze są stopniowo likwido­wane, a ich okręgi nastawcze włączane do okręgów nastawni dyspo­nujących. Jeżeli podział na kilka okręgów nastawczych jest wskazany ze względu na wielkość stacji i natę­żenie ruchu, bardziej efek­tywnym rozwią­zaniem jest utwo­rzenie kilku nastawni dyspo­nujących.

Nastawnia manew­rowa jest nastawnią, która obsłu­guje urządzenia jedynie dla jazd manew­rowych[4]. Nastawnia manew­rowa może obsłu­giwać rejon manew­rowy zawie­rający się w okręgu nastawni dyspo­nującej, okre­sowo przekazy­wany do stero­wania miejsco­wego[9]. Szczególnym przypadkiem nastawni manew­rowej jest nastawnia rozrządowa obsłu­gująca hamulce torowe i zwrotnice strefy podzia­łowej górki rozrządowej.

Poste­runki zwrotniczych tworzy się w rejonach, w których scentra­lizo­wanie zwrotnic w nastawni nie jest uzasad­nione, np. przy lokomoty­wowniach, grupach odstawczych itp. W rejonach takich zwrotnice podsta­wowo nasta­wiane są ręcznie[9].

Na rys. 15 przedsta­wiono przykła­dowy układ poste­runków technicznych i okręgów nastawczych.


Rys. 15. Rozmieszczenie posterunków technicznych i okręgi nastawcze na przykładowej stacji

Nastawnie dyspo­nujące, zdalnego stero­wania i miejscowe ozna­czane są dwu- lub trzylite­rowym skrótem nazwy poste­runku ruchu, w przypadku kilku nastawni dyspo­nujących na stacji uzupeł­nionym kolej­nymi dużymi lite­rami alfa­betu (np. "Li", "OwA", "OwB"). Nastawnie wyko­nawcze i manew­rowe ozna­czane są skrótem nastawni dyspo­nującej, której podlegają, uzupeł­nionym kolej­nymi nume­rami (np. "CD1", "CD2"). W przypadku kilku nastawni dyspo­nujących na stacji, podle­gające im nastawnie wyko­nawcze numero­wane są od kolejnych dziesiątek (np. "TGA1", "TGB11", "TGC23"). Poste­runki zwrotniczych oznacza się skrótem "Post." z dodaniem numeru zaczynając od wolnej dziesiątki (np. "Post. 11")[4].

Posterun­kami dyspozytor­skimi są poste­runki dyżurnych ruchu pero­nowych oraz dyżurnych ruchu manew­rowych, dla których zakres obo­wiązków określa regu­lamin techniczny stacji. Wcześniej do poste­runków dyspo­zytorskich zali­czano także poste­runki dyspozy­torów oraz starszych usta­wiaczy.

Fot. 8. Posterunek dróżnika przejazdowego (Bielsko Biała Wschód) 

Poste­runki dróżników przejaz­dowych (strażnice) usytuo­wane mogą być na szlaku lub stacji i obsługują urządzenia na przejazdach kolejowo-drogowych. Przy wjeździe na stację ze szlaków z półsa­moczynną blokadą liniową, gdy nie ma możli­wości stwierdzenia sygnałów końca pociągu z nastawni obsłu­gującej blokadę liniową, urządza się poste­runki stwierdzenia końca pociągu. Potwier­dzenie prawidło­wości wjazdu pociągu przez obsadę poste­runku stwierdzenia końca pociągu odbywać się może tele­fonicznie lub poprzez urządzenie powią­zane z blokadą liniową. Poste­runki takie często jedno­cześnie pełnią funkcję poste­runku dróżnika przejazdo­wego.

Poste­runki dróżników przejaz­dowych i stwierdzenia końca pociągu są stopniowo likwido­wane i zastępo­wane przez urządzenia samo­czynnej sygnali­zacji przejaz­dowej, kamery przemys­łowe do obser­wacji sytu­acji na przejeździe i sygnałów końca pociągu lub liczniki osi pozwa­lające na stwierdzenie niezaję­tości toru szlako­wego.

Poste­runki dróżników przejaz­dowych oznacza się ułamkiem złożonym z kolej­nego numeru poste­runku lub nazwą przejazdu w liczniku i kilo­metrem linii na którym znajduje się poste­runek w mianow­niku. Poste­runki stwierdzenia końca pociągu oznacza się skrótem "Skp", a w przypadku więcej niż jednego poste­runku stwierdzania końca pociągu na stacji dodat­kowo kolej­nymi nume­rami (np. "Skp 1", "Skp 2")[4].

Bibliografia

[1]Basiewicz T., Rudziński L., Jacyna M.: "Linie kolejowe", Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002.
[2]Dąbrowa-Bajon M.: "Podstawy stero­wania ruchem kole­jowym", Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002.
[3]"Innowa­cyjne systemy stero­wania ruchem", pod red. J. Dyducha, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2010.
[4]Instrukcja o prowa­dzeniu ruchu pociągów Ir-1, PKP PLK SA, Warszawa 2008 (z późn. zm.).
[5]Massel A.: "Projekto­wanie linii i stacji kole­jowych", KOW Sp. z o.o., Warszawa 2010.
[6]Regu­lamin przydzie­lania tras pociągów i korzys­tania z przydzie­lonych tras pociągów przez licencjono­wanych przewoź­ników kole­jowych w ramach rozkładu jazdy pociągów 2013/2014, PKP PLK SA, Warszawa 2013.
[7]Rozporzą­dzenie Ministra Infrastruk­tury z dnia 18 lipca 2005 r. w sprawie ogólnych warunków prowa­dzenia ruchu kolejo­wego i sygnali­zacji, Dz. U Nr 172, Poz. 1444 (z późn. zm.).
[8]Towpik K.: "Infrastruk­tura transportu kolejo­wego", Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004.
[9]Wytyczne techniczne budowy urządzeń stero­wania ruchem kole­jowych Ie-4 (WTB-E10), PKP PLK SA, Warszawa 2014.
Ostatnia modyfikacja strony: 10.07.2016
powrót do góry
(c) Paweł Okrzesik 2004-2021. Wykorzystywanie materiałów bez wiedzy i zgody autora niedozwolone.