Przekaźnikowe blokady liniowe

Działanie przekaźnikowych blokad liniowych opiera się o obwody elektryczne których głównymi elementami są przekaźniki. Przekaźnikowe blokady liniowe mogą współpracować z dowolnym rodzajem urządzeń stacyjnych.

Spis treści:

Półsamoczynna przekaźnikowa blokada liniowa typu C
Samoczynna blokada liniowa typu Eac
Półsamoczynna blokada liniowa typu Eap
Dodatkowe urządzenia na stacjach

Półsamoczynna przekaźnikowa blokada liniowa typu C

Przekaźnikowa blokada liniowa typu C działa na zasadach identycznych jak elektromechaniczna blokada liniowa typu C z tą różnicą, że zamiast bloków elektromechanicznych stosowane są bloki przekaźnikowe, sterowane i uzależniane elektrycznie. Bloki te posiadają obrotową tarczkę, elektromagnes z kotwicą i zasilane są prądem przemiennym działając podobnie do bloków elektromechanicznych. Dzięki temu bloki przekaźnikowe mogą współdziałać z blokami elektromechanicznymi na sąsiedniej stacji bez potrzeby przebudowy urządzeń i wymiany aparatury blokady na tej stacji. Blokada może pracować w wersji jednokierunkowej lub dwukierunkowej. W wersji dwukierunkowej stosowane są pary bloków początkowy/końcowy dla obu kierunków ruchu oraz dodatkowo para bloków pozwolenia.

Stan blokady sygnalizowany jest na pulpicie lampkami kontrolnymi lub szczelinami świetlnymi poszczególnych bloków, zapalanych kolorem czerwonym lub białym, analogicznie do barwy tarczek w okienkach blokowych. Do obsługi blokady służą przyciski blokowania bloków Po, Ko, Poz oraz przyciski doraźne dPo, dKo, których użycie rejestrowane jest licznikiem. Ponadto stosowana jest lampka kontrolna lub szczelina świetlna sygnalizująca pracę przekaźnika przeciwwtórności liniowej (Pwl). Zmiana stanu bloków sygnalizowana jest dzwonkiem.

przyciski i lampki kontrolne blokady liniowej typu C na pulpicie kostkowym

Wyprawienie pociągu możliwe jest, gdy lampki kontrolne bloku początkowego oraz pozwolenia (w wersji dwukierunkowej) świecą się na biało (bloki są odblokowane) i nie świeci się lampka przeciwwtórności liniowej. Zestyki bloków oraz przekaźnika przeciwwtórności liniowej włączone są do obwodu sygnałowego. Po wyświetleniu sygnału zezwalającego na wyjazd odwzbudza się przekaźnik Pwl, który zasadniczo jest wzbudzony. Sygnalizowane jest to świeceniem się lampki kontrolnej Pwl na czerwono. W tym stanie niemożliwe jest ponowne wyświetlenie sygnału zezwalającego lub zmiana stanu bloków pozwolenia. Po wygaszeniu sygnału możliwe staje się zablokowanie bloku początkowego, a tym samym odblokowanie bloku końcowego na sąsiedniej stacji poprzez wciśnięcie i puszczenie przycisku Po. Równocześnie wzbudza się przekaźnik przeciwwtórności liniowej.

Po podaniu sygnału zezwalającego na semaforze wjazdowym i wjeździe pociągu wjazd stwierdzany jest przy pomocy czujników lub obwodów torowych. Zapalana jest biała lampka kontrolna obok przycisku Ko, co odpowiada zwolnieniu zastawki nad blokiem końcowym. Po wciśnięciu i puszczeniu przycisku Ko następuje zablokowanie bloku końcowego i odblokowanie bloku początkowego na sąsiedniej stacji - blokada powraca do stanu zasadniczego. W celu zmiany kierunku ruchu stacja aktualnie mająca pozwolenie wciska i puszcza przycisk Poz, co powoduje zablokowanie bloku pozwolenia i odblokowanie bloku pozwolenia sąsiedniej stacji.

Jeżeli wyjazd pociągu odbywa się na sygnał zastępczy lub rozkaz pisemny, w celu zablokowania bloku początkowego należy użyć przycisku dPo, który powoduje odwzbudzenie przekaźnika przeciwwtórności liniowej, po czym możliwe jest zablokowanie bloku początkowego przyciskiem Po. Przed wjazdem pociągu na sygnał zastępczy lub rozkaz pisemny należy użyć przycisku dKo, co zastępuje warunek wyświetlenia sygnału zezwalającego przed stwierdzeniem wjazdu pociągu. Po użyciu przycisku dKo zapala się biała lampka przy przycisku dKo, a po wjeździe pociągu możliwe jest zablokowanie bloku końcowego. Przyciski dPo oraz dKo są przyciskami wyciąganymi, z licznikami.

Samoczynna blokada liniowa typu Eac

Blokada przekaźnikowa typu Eac jest blokadą dwukierunkową i może pracować jako blokada trzy- lub czterostawna. Składa się z zespołów umieszczonych na sąsiednich stacjach oraz na posterunkach odstępowych, w kontenerach przytorowych. Zajętość wykrywana jest za pomocą obwodów torowych z zasilaniem na środku i dwoma przekaźnikami przy końcach odcinka - każdy posterunek odstępowy posiada przekaźniki kontrolujące oba sąsiadujące odstępy. Zespoły blokady połączone są liniami dwuprzewodowymi. Dodatkowe przewody używane mogą być do sygnalizacji zajętości odcinków na pulpicie i działania układu awaryjnej zmiany kierunku. Przez linię przesyłane są sygnały prądu przemiennego oraz prądu stałego o różnych napięciach i polaryzacji, służące do zmiany kierunku i sterowania semaforami odstępowymi. Przewody między posterunkami z obu stron posiadają zestyk przekaźnika torowego danego odstępu, przez co podczas zajętości odstępu nie są przesyłane żadne sygnały.

Do obsługi blokady służą przyciski Wbl, Pzk, Zwbl oraz opcjonalnie STOP i A. Stan blokady sygnalizowany jest za pomocą dwóch strzałek kierunkowych oraz powtarzaczy zajętości poszczególnych odstępów w formie szczelin świetlnych. Jeżeli na pulpicie nie jest sygnalizowany stan wszystkich odstępów, stosowana jest dodatkowo szczelina kontrolna kTor, zapalana na czerwono podczas zajętości dowolnego odstępu lub gdy dowolny semafor odstępowy danego kierunku nie wskazuje sygnału zezwalającego. Blokada może znajdować się w jednym z trzech stanów - stan neutralny (wyłączona) lub włączenie jednego bądź drugiego kierunku ruchu. W stanie neutralnym semafory sbl, oprócz ostatnich semaforów odstępowych przed stacją, są wygaszone. Gdy kierunek ruchu na posterunkach odstępowych nie jest włączony (stan neutralny lub proces włączania/zwalniania blokady), odpowiednie powtarzacze odcinków przy niezajętości świecą światłem białym migowym.

przyciski i lampki kontrolne blokady liniowej typu Eac na pulpicie kostkowym

Włączenie kierunku inicjowane jest użyciem przycisku Wbl (włączenia blokady) na stacji, która ma wyprawić pociąg. Przez kolejne posterunki w kierunku drugiej stacji przesyłany jest sygnał prądu przemiennego, przy czym kontrolowana jest niezajętość odstępów. Jeżeli szlak jest wolny, sygnał dociera do stacji końcowej - na obu stacjach miga na biało strzałka danego kierunku. Dyżurny ruchu drugiej stacji wciska przycisk Pzk (przycisk zmiany kierunku), co powoduje wysyłanie sygnału prądu stałego i ustawienie kierunku blokady. Strzałki na pulpitach obu stacji przechodzą w światło białe ciągłe, a na semaforach odstępowych wyświetlane są sygnały zależne od zajętości odcinków. Przed użyciem przycisku Pzk stacja która użyła przycisku Wbl może odwołać włączenie blokady poprzez wyciągnięcie przycisku Wbl.

Wyprawienie pociągu na tor szlakowy z blokadą typu Eac uzależnione jest od ustawienia kierunku ruchu oraz niezajętości pierwszego odstępu i nie wymaga dodatkowych czynności obsługi blokady. Do sterowania semaforem odstępowym używane są sygnały prądu stałego (tzw. kryteria sygnałowe), przesyłane w kierunku przeciwnym do ustawionego kierunku ruchu na podstawie sygnału na następnym semaforze:

a - kryterium niskie (18 V), wysyłane gdy na semaforze wyświetlany jest sygnał S1, powoduje wyświetlenie na poprzednim semaforze sygnału S5,
a+d - kryterium wysokie (39 V), wysyłane gdy na semaforze wyświetlany jest sygnał S5, powoduje wyświetlenie na poprzednim semaforze sygnału S3 lub S2 (zależnie od stawności blokady),
b+d - kryterium wysokie o odwróconej polaryzacji, wysyłane gdy na semaforze wyświetlany jest sygnał S3 lub S2, powoduje wyświetlenie na poprzednim semaforze sygnału S2.

Przy przepaleniu żarówki światła czerwonego na semaforze lub zajęciu odstępu nie jest przesyłany żaden sygnał, co powoduje osłonięcie odstępu sygnałem S1 na poprzednim semaforze.

Zwolnienie włączonego kierunku blokady inicjowane jest wyciągnięciem przycisku Zwbl (zwolnienia blokady) na stacji, która przyjmuje pociągi. Przez posterunki odstępowe przesyłany jest sygnał prądu przemiennego i ponownie sprawdzana jest niezajętość odcinków. Nadawanie sygnału prądu przemiennego po określonym czasie zostaje przerwane. Jeżeli szlak jest wolny i nie został utwierdzony przebieg wyjazdowy na sąsiedniej stacji, zostaje wysłany sygnał prądu przemiennego w przeciwnym kierunku, który po dotarciu do stacji inicjującej zwolnienie powoduje przerwanie nadawania sygnałów prądu stałego i zwolnienie kierunku ruchu - sygnały na semaforach odstępowych są wygaszane i blokada przechodzi do stanu neutralnego.

Dla dłuższych szlaków stosowany może być dodatkowo układ awaryjnej zmiany kierunku. Awaryjna zmiana kierunku pozwala na zmianę kierunku przy wykazywaniu zajętości przez odcinki izolowane blokady i inicjowana jest wyciągnięciem plombowanego przycisku A z licznikiem na stacji, która aktualnie ma pozwolenie na wyprawianie pociągów. Użycie przycisku A powoduje przesłanie sygnału awaryjnej zmiany kierunku i zmianę kierunku na poszczególnych odstępach. Proces awaryjnej zmiany kierunku sygnalizowany jest na pulpitach obu stacji miganiem strzałek kierunkowych na czerwono. Po awaryjnej zmianie kierunku blokada na stacji która ma wyprawiać pociągi znajduje się w stanie zamknięcia toru, co sygnalizowane jest świeceniem się strzałki kierunkowej kolorem czerwonym. W celu odwołania zamknięcia wciskany jest przycisk Wbl. Możliwe jest również ręczne zamknięcie toru poprzez użycie przycisku STOP.

Półsamoczynna blokada liniowa typu Eap

Półsamoczynna blokada liniowa typu Eap jest blokadą dwukierunkową, której rozwiązania opierają się na rozwiązaniach blokady Eac. Do przesyłania sygnałów służy dwuprzewodowa linia kablowa. Stan blokady sygnalizowany jest na pulpicie strzałkami kierunkowymi i lampkę kontrolną lub szczeliną świetlną przeciwwtórności liniowej Pwl, a do jej obsługi służą przyciski Wbl, Poz, Ko oraz doraźne dPo, dKo.

przyciski i lampki kontrolne blokady liniowej typu Eap na pulpicie kostkowym

W stanie zasadniczym blokada znajduje się w stanie neutralnym. Stacja, która ma wyprawić pociąg, wciska przycisk Wbl (włączenia blokady). Na linię wysyłane jest napięcie przemienne, a strzałki włączanego kierunku migają światłem białym, sygnalizując żądanie pozwolenia. Żadanie pozwolenia na drugiej stacji dodatkowo sygnalizowane jest dzwonkiem. Danie pozwolenia następuje po wciśnięciu przycisku Poz (pozwolenia), co powoduje wysłanie na linię sygnału prądu stałego i przerwanie nadawania sygnału prądu przemiennego z drugiej stacji. Dzwonek zostaje wyłączony, a strzałki kierunkowe przechodzą w światło białe ciągłe. Przed daniem pozwolenia stacja, która zażądała pozwolenia może odwołać włączenie blokady poprzez wyciągnięcie przycisku Wbl. Przy rezygnacji z jazdy przed wykorzystaniem otrzymanego pozwolenia możliwe jest wyłączenie kierunku poprzez wyciągnięcie przycisku Wbl kolejno na stacji, która żądała pozwolenia oraz na drugiej stacji. Uruchamiany jest wówczas proces zwolnienia kierunku blokady.

Wyświetlenie sygnału zezwalającego na semaforze wyjazdowym powoduje odwzbudzenie przekaźnika Pwl, co sygnalizowane jest zaświeceniem się lampki kontrolnej Pwl na czerwono. Druga stacja jest informowana o wyświetlaniu sygnału poprzez miganie strzałki kierunkowej na czerwono na podstawie zwarcia obwodu liniowego na stacji wyprawiającej pociąg, co powoduje wzrost natężenia prądu w obwodzie i wzbudzenie dodatkowego przekaźnika. Po wyświetleniu sygnału "Stój" obwód liniowy jest przerywany, a strzałki na obu stacjach przechodzą w światło czerwone ciągłe.

Wjazd pociągu wykrywany jest na zasadach analogicznych jak w przekaźnikowej blokadzie liniowej typu C. Po spełnieniu warunków zwolnienia wciskany jest przycisk Ko, inicjujący proces zwolnienia kierunku blokady, sygnalizowany miganiem strzałek kierunkowych na biało. W trakcie zwalniania blokady przesyłane są sygnały prądu stałego i przemiennego. Działanie przycisków dPo oraz dKo jest analogiczne jak w przekaźnikowej blokadzie liniowej typu C.

Dodatkowe urządzenia na stacjach

W przypadku stwierdzania końca pociągu przez osobny posterunek można zastosować obwód SKP. Posterunek SKP wyposażony zostaje w przycisk z licznikiem służący do stwierdzenia wjazdu pociągu z sygnałami końcowymi. Jego użycie sygnalizowane jest zaświeceniem lampki obok dodatkowego przycisku dSKP na pulpicie nastawczym stacji i jest warunkiem zwolnienia blokady liniowej. Przycisk dSKP pozwala na zwolnienie blokady liniowej z pominięciem tego warunku, a jego użycie rejestrowane jest licznikiem.

Na szlakach dwutorowych stosowane są dodatkowo przyciski NO oraz opcjonalnie NP z licznikami, których użycie jest dodatkowym warunkiem wyjazdu na tor lewy lub wjazdu z toru lewego. Po wciśnięciu przycisku NO zapalana jest lampka kontrolna obok tego przycisku i możliwe jest wyświetlenie sygnału zezwalającego w kierunku danego toru. Użycie przycisku NO jest także wymagane przed wyjazdem na sygnał zastępczy, ponieważ powoduje wyświetlenie wraz z sygnałem zastępczym wskaźnika W24. Lampka przy przycisku NO gaśnie po wyświetleniu sygnału zezwalającego lub sygnału zastępczego, możliwe jest również jej ręczne wygaszenie wyciągnięciem przycisku NO.

Przy jeździe pociągu do stacji po torze lewym wyciągany jest stabilny przycisk NP. Jego użycie sygnalizowane jest lampką przy przycisku i jest warunkiem wyświetlenia sygnału na semaforze wjazdowym. Uniemożliwione zostaje jednocześnie nastawienie przebiegu wyjazdowego w kierunku danego toru szlakowego (o ile nie jest wykluczone przez urządzenia dwukierunkowej blokady liniowej). Po wjeździe pociągu przycisk jest zwalniany i lampka kontrolna gaśnie.