Scentralizowane nastawianie urządzeń zewnętrznych

Dźwignie nastawcze stosuje się do nastawiania urządzeń zewnętrznych w urządzeniach mechanicznych scentralizowanych, a także w urządzeniach kluczowych przy sygnalizacji kształtowej. Dźwignie umieszczone są w rzędzie, na ławie dźwigniowej. Wyróżnia się dźwignie zwrotnicowe, wykolejnicowe, ryglowe oraz sygnałowe. Trzony dźwigni sygnałowych semaforów i tarcz ostrzegawczych malowane są na czerwono, tarcz manewrowych i zaporowych - na niebiesko z czerwoną obwódką, a zwrotnicowych, wykolejnicowych i ryglowych na niebiesko.

Dźwignia zwrotnicowa

Dźwignia zwrotnicowa składa się z ulokowanego na podstawie dźwigni krążka linkowego obracanego trzonem dźwigni z rękojeścią i uchwytem zapadkowym. Przestawienie dźwigni odbywa się po naciśnięciu uchwytu, co powoduje mechaniczne połączenie trzona z krążkiem. Gdy uchwyt jest zwolniony, trzon połączony jest z krążkiem za pomocą dźwigienki sprzęgającej, która umożliwia rozsprzęgnięcie (wykleszczenie) dźwigni i obrót krążka w przypadku rozprucia zwrotnicy lub zerwania pędni.

Elementem uzależniającym dźwignię od innych urządzeń nastawnicy jest poprzeczka zależności, umieszczana w skrzyni zależności. Zależnie od położenia dźwigni poprzeczka przyjmuje położenie dolne lub górne. W trakcie przestawiania (po naciśnięciu uchwytu zapadkowego) lub w przypadku rozsprzęgnięcia dźwigni poprzeczka zajmuje położenie pośrednie. Dźwignia może zostać wyposażona w zastawkę elektryczną umieszczoną przy podstawie, umożliwiającą uzależnienie możliwości przestawiania dźwigni od niezajętości odcinka izolowanego lub innych warunków. Dźwignie wykolejnicowe i ryglowe mają konstrukcję podobną do zwrotnicowych.

Ława dźwigniowa

Dźwignia sygnałowa

Dźwignia sygnałowa różni się od dźwigni zwrotnicowej tym, że trzon dźwigni jest sztywno połączony z tarczą linkową. Ponadto stosowana może być zapadka przeciwzwrotna uzupełniająca działanie zawórki przeciwwtórnej. Jej działanie polega na uniemożliwieniu ponownego przełożenia dźwigni po jej częściowym cofnięciu, co mogłoby zostać zinterpretowane jako ponowne podanie sygnału zezwalającego. Oprócz poprzeczki zależności, dźwignia sygnałowa poruszać może suwakiem sygnałowym, który porusza się wzdłuż skrzyni zależności wraz z ruchem dźwigni, w odpowiedni sposób oddziaływując na bloki blokad liniowych lub inne elementy.

Dźwignie ryglowe i sygnałowe sprzężone

Specjalnym rodzajem dźwigni są dźwignie sprzężone. Spotyka się sprzężone dźwignie ryglowe i sygnałowe. Dwie dźwignie sprzężone umieszczone są jedna obok drugiej na ławie dźwigniowej. Na ich krążki linkowe nawinięta jest jedna pędnia, przy czym z jednej strony ciągi pędni wychodzą do urządzeń zewnętrznych (napędu ryglowego lub sygnałowego) a z drugiej kończą się na dwóch krążkach umieszczonych na jednej osi pod ławą dźwigniową, w taki sposób, że przekładanie jednej dźwigni powoduje obrót krążka linkowego drugiej w przeciwnym kierunku. Zależnie od przestawianej dźwigni pędnia porusza się w jednym lub drugim kierunku, a krążek linkowy drugiej dźwigni porusza się swobodnie dzięki odmiennej konstrukcji dźwigienki sprzęgającej. Dźwignie sprzężone stosuje się w celu ryglowania zwrotnicy w dwóch położeniach lub nastawiania semafora/tarczy ostrzegawczej trzystawnej.

Pędnie drutowe

Urządzenia zewnętrzne połączone są z dźwigniami przy pomocy pędni drutowych podwójnych. Pędnia taka składa się z dwóch ciągów poruszających się w przeciwnych kierunkach, połączonych ze sobą na końcach na krążku dźwigni w nastawni oraz na krążku załomowym napędu. Pędnie zwrotnicowe, wykolejnicowe oraz ryglowe mają postać drutu stalowego o przekroju 5 mm, pędnie sygnałowe - 4 mm. Największa odległość do nastawiania zwrotnicy pędnią drutową wynosi 350 m, rygla - 500 m, semafora wraz z tarczą ostrzegawczą nastawianych jedną dźwignią - 1200 m, tarczy ostrzegawczej nastawianej osobną dźwignią - 1500 m. Odległości te mogą być większe po zastosowaniu odpowiednich urządzeń, tzn. większym skoku pędni i innej konstrukcji dźwigni i napędów.

Pędnia drutowa prowadzona na słupkach pędniowych

Istnieją dwa sposoby prowadzenia pędni: nadziemnie, na słupkach pędniowych, lub podziemnie, w stalowych kanałach. Do podtrzymania pędni służą krążki o średnicy 80 mm, umieszczone w przypadku pędni nadziemnej na słupkach pędniowych. Słupki takie umieszczane są w zależności od przekroju drutu pędni co 12 m (przekrój 4 mm) lub co 10 m (przekrój 5 mm). Przy zmianie kierunku pędni do 5° stosuje się zwykłe słupki pędniowe z krążkami ułożonymi ukośnie - wówczas odległość między słupkami musi wynosić odpowiednio 8 m i 10 m. Przy zmianie kierunku powyżej 5° stosuje się zwroty odchylne i zwroty załomowe. Krążki zwrotów mają większą średnicę i są ułożone poziomo oraz stosowane są dodatkowe krążki zapobiegające spadaniu pędni w przypadku spadku naprężenia.

Zwrot odchylny

Pędnie sztywne

Pędnie sztywne, ze względu na kłopotliwe wyrównywanie długości długiej pędni przy zmianach temperatury, mają zastosowanie głównie przy mechanicznym sprzęganiu zwrotnicy z wykolejnicą lub wspólnym nastawianiu wykolejnic, choć spotykane było nastawianie innych urządzeń pędnią sztywną, ze specjalną konstrukcją dźwigni nastawczych. W przypadku dłuższej pędni na jej środku stosowana jest dźwignia wyrównawcza o kształcie litery "Z" do wyrównywania zmian długości pędni.

Połączenie wykolejnicy pędnią sztywną

Naprężacze

Naprężacze służą do wyrównywania zmian długości pędni przy zmianach temperatury, właściwego przeniesienia ruchu dźwigni nastawczej na napęd, utrzymywania możliwie jednakowego naciągu obu ciągów pędni wynoszącego około 700 N, oraz - w przypadku zerwania pędni - utrzymywania napędu w położeniu krańcowym oraz rozsprzęgnięcia dźwigni w nastawni celem uniemożliwienia zamykania uszkodzonego elementu w przebiegach.

Naprężacz zewnętrzny

Wyróżnia się naprężacze wewnętrzne pojedyncze i grupowe oraz naprężacze zewnętrzne. Naprężacze wewnętrzne umieszczane są w komorze naprężaczy znajdującej się bezpośrednio pod pomieszczeniem nastawnicowni. Naprężacze zewnętrzne stosuje się w przypadku nastawni parterowych, kiedy nie ma możliwości wykonania podpiwniczenia na komorę naprężaczów. Naprężacze wewnętrzne grupowe składają się z zespołu 7 krążków oraz ciężaru działających na zasadzie wielokrążków i mogą obsługiwać 3 pary ciągów pędni.

Zasada działania naprężacza wewnętrznego grupowego

Naprężacze zewnętrzne oraz wewnętrzne pojedyncze mają podobną konstrukcję i składają się z ciężaru betonowego lub żeliwnego umieszczonego na ruchomym ramieniu z krążkami przez które przeprowadzone są ciągi pędni.