Urządzenia sterowania ruchem na liniach małoobciążonych

Dla obniżenia kosztów eksploatacji jednotorowych linii z niewielkim natężeniem ruchu stosowane mogą być na nich specjalne, uproszczone urządzenia srk. Na PKP próbnie eksploatowane były systemy z bezobsługowymi mijankami działającymi samoczynnie i przekazywaniem drogą radiową zezwoleń na jazdę od odcinkowego dyżurnego ruchu, nadzorującego sytuację na całym odcinku. Urządzenia takie funkcjonowały na odcinkach Szczecinek - Słupsk (4 mijanki), Hrubieszów LHS - Zamość Bortatycze LHS (2 mijanki) oraz Ulikowo - Kalisz Pomorski (2 mijanki). Obecnie w ich miejsce wprowadzane są inne systemy zapewniające większy poziom bezpieczeństwa ruchu, działające w sposób zbliżony do standardowych urządzeń zdalnego sterowania.

Urządzenia na odcinku Szczecinek - Słupsk

Na odcinku Szczecinek - Słupsk przewidziano cztery mijanki samoczynne: Biały Bór, Kawcze, Kępice i Korzybie. Ruch kontrolowany był przez odcinkowego dyżurnego ruchu na stacji Miastko, wyposażonej w standardowe mechaniczne scentralizowane urządzenia sterowania ruchem. Położenie pociągów na szlakach i mijankach kontrolowane było przez System Nadzoru Ruchu (SNR) działający w oparciu o liczniki osi, dzięki czemu dyżurny ruchu mógł obserwować sytuację ruchową na monitorze. Porozumiewanie się dyżurnego ruchu z maszynistami realizowane było specjalnym systemem radiołączności Zugleitfunk 2000 firmy Kapsch, pracującym na częstotliwości 450 MHz.

Urządzenia na mijankach

W opisywanym systemie ruch na mijankach samoczynnych zawsze odbywa się po prawym torze patrząc w kierunku jazdy. Semafor samoczynny wyświetlić może sygnał "Stój" lub wskaźnik Wz (Wz1, Wz2 lub Wz3, odpowiednio do położenia zwrotnicy) informujący o tym, że zwrotnica ustawiona jest w kierunku właściwym do jazdy i maszynista po otrzymaniu zezwolenia drogą radiotelefoniczną może kontynuować jazdę. Przed semaforami wjazdowymi umieszczone są ich powtarzacze oraz wskaźniki W29, nakazujące nawiązanie łączności z dyżurnym ruchu. Rozjazdy odgałęziające boczne tory mijanek, służące do obsługi ruchu towarowego, nastawiane są ręcznie i zamykane zamkami kluczowymi.

W stanie zasadniczym zwrotnice ustawione są dla wyjazdu z mijanki, semafory wyjazdowe wyświetlają wskaźnik Wz, wjazdowe wskazują sygnał S1, a ich powtarzacze są ciemne. Zbliżający się do mijanki pociąg najeżdżając na mechaniczny czujnik torowy umieszczony ok. 1 km przed semaforem wjazdowym powoduje przestawienie zwrotnicy dla wjazdu na mijankę i utwierdzenie jej w tym położeniu, co sygnalizowane jest wyświetleniem wskaźnika Wz na semaforze wjazdowym i jego powtarzaczu. Jednocześnie na semaforze wyjazdowym wyświetlany jest sygnał "Stój". Wjazd na odcinek izolowany zwrotnicy powoduje wyświetlenie sygnału "Stój" na semaforze wjazdowym, a jego opuszczenie - przestawienie zwrotnicy do położenia zasadniczego. Na wypadek zmiany w organizacji ruchu lub usterki urządzeń każdy pojazd kursujący po linii wyposażony jest w korbę do ręcznego przestawiania rozjazdów na mijankach.

Rozjazdy prowadzące na tory boczne oraz rozjazdy i wykolejnice ochronne przestawiane są ręcznie i zamykane są zamkami kluczowymi. Na zewnątrz budynku stacyjnego mijanki umieszczona jest skrzynia kluczowa, do której wkładany jest klucz otrzymany od dyżurnego ruchu. Po włożeniu zwalniany jest klucz do przestawiania zwrotnic i na wszystkich semaforach wyświetlany jest sygnał "Stój". Podczas manewrów rozjazdy z napędami elektrycznymi przestawiane są za pomocą korby, po ukończeniu prac manewrowych należy doprowadzić je do położeń zasadniczych.

Radiołączność

Do łączności między odcinkowym dyżurnym ruchu ze stacji Miastko a maszynistami służy system Zugleitfunk 2000 firmy Kapsch, pracujący na częstotliwości 450 MHz. Na potrzeby systemu pojazdy kursujące po linii wyposażone są w dodatkowe radiotelefony. Połączenie możliwe jest kiedy pociąg znajdzie się w zasięgu anten zainstalowanych na mijankach, skąd przy wykorzystaniu telegrafii wielokrotnej sygnał transmitowany jest liniami napowietrznymi do stacji nadawczo-odbiorczej w Miastku. Maszynista na manipulatorze radiotelefonu wprowadza numer pociągu, co pozwala na identyfikację rozmówcy przez dyżurnego ruchu lub połączenie z wybranym pociągiem. W pomieszczeniu dyżurnego ruchu umieszczony jest manipulator radiotelefonu oraz monitor kontrolny. Możliwe jest wysyłanie gotowych telegramów i sygnału alarm. Wszystkie prowadzone rozmowy są rejestrowane. Poza zasięgiem anten lub w przypadku usterki radiołączności maszynista może skontaktować się z dyżurnym ruchu za pomocą telefonu polowego podłączanego do gniazd wypadkowych, rozmieszczonych co ok. 3 km wzdłuż linii.

System Nadzoru Ruchu

System Nadzoru Ruchu współpracuje z urządzeniami kontroli niezajętości (liczniki osi) umożliwiając podgląd sytuacji ruchowej na całym odcinku. Informacje wyświetlane są na monitorze w nastawni w Miastku. Czujniki (CTI) współpracujące z licznikami osi umieszczone są na obu końcach torów głównych mijanek oraz za semaforami wjazdowymi obsadzonych stacji (Szczecinek, Miastko, Słupsk). System automatycznie śledzi przemieszczanie się pociągów o wprowadzonych numerach, liczy czas zajmowania szlaku, wyświetla raporty o prędkości, liczbie osi, składzie pociągu podczas wjazdu/wyjazdu z mijanki, a także zapisuje kolejne godziny przyjazdów i odjazdów poszczególnych pociągów z mijanek i stacji. Wszystkie zdarzenia są rejestrowane.

Ulikowo - Kalisz Pomorski

Na linii Ulikowo - Kalisz Pomorski działały dwie mijanki samoczynne - Recz Pomorski oraz Tarnowo Pomorskie. Ruch kontrolowany był przez dyżurnego ruchu w Kaliszu Pomorskim. Zasada działania była podobna jak w urządzeniach na odcinku Szczecinek - Słupsk, przy czym urządzenia na mijankach były jeszcze bardziej uproszczone. Zwrotnice nie posiadały napędów elektrycznych a jedynie mechanizmy samopowrotne i w stanie zasadniczym ustawione były dla wjazdu na mijankę (na prawy tor patrząc w kierunku jazdy). Przy wyjeździe z mijanki następowało rozprucie zwrotnicy, która powracała do położenia zasadniczego pod wpływem sprężyny. Położenie zwrotnicy było kontrolowane i powtarzane na semaforze wjazdowym, który wyświetlał sygnał "Stój" lub wskaźnik Wz. Na mijankach nie stosowano semaforów wyjazdowych. Uzupełnieniem systemu były urządzenia stwierdzania końca pociągu wykorzystujące czujniki w torze oraz mikrofalowe nadajniki, umieszczane na ostatnim wagonie składu.