Urządzenia przekazywania informacji o pociągu i kontroli dyspozytorskiej

Rozszerzeniem urządzeń srk o funkcje wspomagające kierowanie ruchem są urządzenia przekazywania informacji o pociągu (pip) oraz kontroli dyspozytorskiej (kd). Urządzenia przekazywania informacji o pociągu służą do śledzenia biegu poszczególnych pociągów w obejmowanym obszarze i wspomagania decyzji dyspozytora lub odcinkowego dyżurnego ruchu. System składa się z wyposażenia stanowiska centrum dyspozytorskiego lub nastawni zdalnego sterowania oraz terminali do wprowadzania danych o ruchu na obejmowanych posterunkach. Pierwszymi urządzeniami pip zastosowanymi na PKP były zainstalowane w 1976 roku urządzenia SKD (System Kontroli Dyspozytorskiej), obejmujące kilkanaście stacji z odcinka Katowice Muchowiec - Łazy. Na odcinku Tarnowskie Góry - Chorzew Siemkowice używany był system SKD2, działający w technice komputerowej. Innym przykładem urządzeń pip był system ESKD (Elektroniczny System Kontroli Dyspozytorskiej) z centrum dyspozytorskim na stacji Gdynia Główna, służący do monitorowania ruchu pociągów SKM na odcinku Gdańsk Główny - Wejherowo. Sytuacja ruchowa pokazywana była na dużym planie świetlnym. Współcześnie zastosowanie urządzeń pip jest ograniczone głównie do okręgów zdalnego sterowania, gdzie współpracują z urządzeniami zs.

Do wprowadzania informacji o ruchu do systemów pip służą najczęściej komputerowe terminale, będące wyposażeniem stanowisk dyżurnych ruchu na stacjach w kontrolowanym obszarze oraz na stacjach stycznych. Poprzez terminale wprowadzane są informacje o zmianach w sytuacji ruchowej (np. wjazd, wyjazd pociągu ze stacji, zmiana numeru). Informacje wprowadzane są ręcznie przez dyżurnego ruchu lub automatycznie, przy współpracy z urządzeniami srk. Dyspozytor lub odcinkowy dyżurny ruchu na bieżąco ma wgląd do sytuacji ruchowej w całym obszarze przedstawionej w postaci dużego, półkolistego planu świetlnego lub zobrazowania komputerowego z zaznaczonymi stanami urządzeń srk oraz numerami pociągów. Urządzenia w centrum dyspozytorskim mogą także archiwizować ruch pociągów.

System WSKR-PIP

Przykładem urządzeń pip jest system WSKR-PIP, występujący w dwóch wersjach - PIP-PA (półautomatyczny, dane wprowadzane ręcznie) oraz PIP-AW (automatyczny, część danych wprowadzana automatycznie przy współpracy z urządzeniami srk). System ten zaprojektowany jest do współpracy z urządzeniami zdalnego sterowania typu WSKR, ale może obejmować także stacje obsługiwane lokalnie. Zastosowany został m.in. na odcinkach Reda - Hel oraz Kraków Bieżanów - Sędziszów Małopolski. Terminale WSKR-PIP składają się z komputera oraz zestawu monitorów i połączone są z centrum dyspozytorskim, sąsiednimi terminalami oraz - w wersji PIP-AW - z interfejsem urządzeń srk. Komputery działają w systemie operacyjnym czasu rzeczywistego OS9. W przypadku obszaru sterowanego zdalnie ruch wewnątrz tego obszaru kontrolowany jest jednym terminalem, umieszczonym w nastawni zdalnego sterowania.

Terminal stacyjny WSKR-PIP

Na szlakach objętych systemem telefonogramy zapowiadawcze przekazywane są za pośrednictwem terminali. Urządzenia automatycznie rejestrują telegramy w postaci elektronicznego dziennika ruchu, który ma podobną formę do klasycznych dzienników. Telegramy obejmują także np. informacje o zamknięciach torów. W wersji PIP-AW telegramy takie jak meldunki o wjeździe, wyjeździe pociągu generowane są automatycznie. Dyżurni ruchu mają możliwość wglądu do dziennika oraz schematycznie przedstawionej sytuacji ruchowej w najbliższym rejonie.

Na odcinku Kraków Bieżanów - Sędziszów Małopolski urządzenia współpracowały z centrum dyspozytorskim, mieszczącym się w Krakowie. Wyposażenie stanowiska dyspozytora stanowił zestaw monitorów do śledzenia ruchu w postaci obrazów dostępnych w trzech stopniach szczegółowości: obraz ogólny - przedstawiający schemat obejmowanego obszaru i liczby pociągów na stacjach i szlakach, obraz przeglądowy - na którym przedstawiony był w sposób uproszczony fragment obszaru z numerami pociągów oraz obraz szczegółowy wybranego posterunku. Możliwe było także wyświetlenie danych w postaci wykresu ruchu z zaznaczonym ruchem planowanym i rzeczywistym. Wykres mógł być drukowany za pomocą plotera. Dane o ruchu pociągów były archiwizowane w bazie danych i przesyłane dalej w celu przeprowadzania różnych analiz i raportów.